کد مطلب:37606 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:96

گنجینه پرسمان » اهل بيت

در كلام اميرالمؤمنين(ع) كه فرمود: و لعمري لئن كانت الامامة لا تنعقد حتي تحضر عامّة الناس فما الي ذلك سبيل... منظور امام چيست؟

اين قسمت از سخن امام(ع) در پاسخ به معاويه و افرادي همانند او است كه مي گفتند همة مسلمانان با امام(ع) بيعت نكرده اند. امام(ع) همان گونه كه روش وي در پاسخ به اين گونه افراد است، سخن از نص پيامبر(ص) بر خلافت خود با چنين افرادي در ميان نمي آورد، زيرا مي داند آنان زير بار نمي روند، بلكه با آنچه بدان متمسك مي شدند، يعني بيعت مردم در تعيين رهبر و خليفه، به آنان پاسخ مي دهد، كه اگر به فرض قرار باشد خلافت با انتخاب صورت گيرد، امكان ندارد همة مردم حضور يابند و بيعت كنند، بلكه وقتي افراد برجسته و صالح امّت (اهل حلّ و عقد) كسي را كه داراي شرايطي است كه در اوّل خطبه بيان كرد (از قبيل داناترين مردم به احكام خدا و قوي ترين) برگزينند، ديگران حق اعتراض ندارند.(1)

اين نوع سخن گفتن و استدلال كه طبق مذاق و عقيدة طرف مقابل مي گيرد، او را قانع مي كند، گرچه از نظر مبناي استدلال كننده صحيح نباشد. صورت اين همان شيوه اي است كه قرآن مي گويد: وجادلهم بالتي هي احسن(2) و در فن جدل از مسلّمات پذيرفته شده نزد طرف مقابل گرفته شده و بدان استدلال مي شود.

به اضافة اينكه امام (ع) در اوّل خطبه شرايط خليفه را بر مي شمرد (اعلم و اقوي الناس).

مسلّم است كه طبق اين دو شرط، خلفاي پيشين زير سؤال مي روند، چون به اعتراف دوست و دشمن از نظر علمي و قوّت جسماني و فكري، علي(ع) از بقيه توانمند تر بود، به طوري كه مورخان گفته اند: عمر خليفة دوم در طول خلافت خود هفتاد مرتبه گفت: لولا علي لهلك عمر؛ اگر علي نبود، عمر هلاك مي شد.

از طرفي اگر امامت و خلافت به انتخاب مردم باشد، هيچگاه چنين فرضي كه تمامي مردم در انتخابات شركت كنندو همه به يك نفر رأي دهند، صورت نمي گيرد.

بنابراين حال كه انتخاب مستقيم مردم قابل تحقق نيست، پس بايد اهل حل و عقد و صاحبنظران جامعه، فرد را انتخاب كنند. در اين صورت باز به خلافت ابوبكر و عمر و نحوة انتخاب آنان اشكال مي شود، زيرا در انتخاب ابوبكر بسياري از صحابة درجة اوّل پيامبر چون سلمان، مقداد، ابوذر، بني هاشم و گروهي ديگر از جمله علي(ع) با او بيعت نكردند و ابوبكر را انتخاب ننمودند. در خلافت عمر نيز انتخابي در كار نبود، بلكه به وسيلة وصيت و سفارش ابوبكر، عمر به خلافت چنگ زد.

پي نوشت ها:

1. با استفاده از ترجمه و شرح نهج البلاغه، آيت الله ناصر مكارم شيرازي، ج 2، ص 552.

2. نحل (16) آية 125.